(teken de brief onderaan deze pagina)
Aan alle hervormingsgezinde en liberale krachten,

Of het nu gaat om de arbeidsmarkt, de pensioenen of de fiscaliteit: alles zit vast.  Politici en sociale partners grossieren in surplacen, in taboes en clichés.

Net daardoor boert ons land op zowat alle internationale indicatoren achteruit. Zo blijft de werkzaamheidsgraad te laag en stijgt ze trager dan in sommige buurlanden. Net zoals we al jaren blijven steken op een hoger structureel armoedecijfer dan een land als Nederland. Ondertussen blijven de lasten op arbeid torenhoog.

De kern van veel van deze problemen is dat onze arbeidsmarkt een diepe kloof kent tussen insiders en outsiders. Eenmaal op de arbeidsmarkt ben je goed beschermd, maar er zijn weinig kleine of laagbetaalde instapbanen. 

Moet je dan verbaasd zijn dat er nergens in Europa zoveel inactieven zijn of zo weinig mensen met migratieroots aan de slag zijn? Dit hangt één op één samen met onze rigide, binaire arbeidsmarkt en fiscaliteit.

Dienstencheques, flexijobs, de vele fiscale aftrekken: vele zijn goede ‘second bests’ om bepaalde problemen aan te pakken, maar creëren een ondoorzichtig bos van koterijen omdat men vaak niet de fundamentele problemen of systeemhervormingen wil aanvatten.

Vroeger waren liberale partijen voortrekkers van radicale sociale en economische hervormingen. Dat moeten we ook vandaag opnieuw zijn. Daarom legt Jong VLD – samen met vele andere liberale gelijkgezinden – een nieuw sociaal en fiscaal model op tafel aan de hand van een ‘Negatieve Inkomstenbelasting (NIB)’. 

Het NIB maakt tabula rasa van onze huidige inkomensfiscaliteit en zorgt voor een eleganter, eenvoudiger, eerlijker én doeltreffender systeem. Het voorziet geld voor burgers onder een welbepaald inkomensniveau. In tegenstelling tot een klassieke inkomstenbelasting, waarbij mensen geld aan de overheid betalen, krijgen mensen met een laag inkomen geld terug van de overheid. Theoretisch zou dit werken door mensen een percentage te geven van het verschil tussen hun inkomen en een inkomensgrens, of het niveau waarop ze inkomstenbelasting gaan betalen.

Stel dat we de inkomensgrens hypothetisch op 2.000 euro per maand leggen en we een NIB van 50% hanteren. Heb je geen job? Dan heb je nul euro uit arbeid vermeerderd met een NIB van 50% op 2.000 euro. In dat geval ontvang je 1.000 euro. Heb je een job en verdien je daarmee 1.300 euro? Dan ontvang je 1.300 euro uit arbeid vermeerderd met een negatieve belasting van 50% op 700 euro (2.000 – 1.300). In dat geval hou je dus 1.650 euro over. Heb je een job en verdien je daarmee 2.000 euro? Dan hou je 2.000 euro over. Vanaf 2000 euro beginnen dan je belastingschalen. De concrete getallen en percentages kunnen onderzocht worden maar de onderliggende filosofie is duidelijk: elke euro extra is extra inkomen.  

Het voordeel van dit nieuw systeem is dat elke euro die je verdient ook extra nettoloon oplevert. Mensen die niet kunnen werken vallen niet uit de boot, maar (meer) werken wordt altijd beloond. Het verschil tussen werken en niet werken is gegarandeerd. 

De NIB maakt ook komaf met de inefficiënte controlemechanismen en de vele cheques en vervangingsinkomens die wij vandaag kennen. Onder andere het leefloon, werkloosheidsuitkeringen en allerlei kansentarieven zijn dan niet langer relevant en kunnen worden geschrapt. Het creëert een grotere eenvoud, waardoor er op het ambtelijk apparaat en de vele uitbetalingsinstellingen kan worden bespaard. Minder staat, dat betekent budgettaire ruimte voor een lagere belastingdruk. Ook voor de belastingbetaler zelf is dit allemaal veel duidelijker, wat leidt tot een verkleining van het mattheuseffect.

En ook de filosofie zit juist. De negatieve inkomstenbelasting ontgrendelt als het ware het potentieel van elk individu. Het creëert nieuwe opportuniteiten. Bovendien blijft de negatieve inkomstenbelasting een progressieve belasting. De zwaarste schouders dragen ook in dit systeem de zwaarste lasten.

Het model van de huidige welvaartsstaat is gebaseerd op de samenleving van de jaren ‘50. Qua gezinssamenstelling, qua nataliteit, qua arbeidsmarkt, qua toekomstperspectief ziet de wereld er helemaal anders uit. Het huidige model kan vandaag al niet om met hoe we leven en werken. Het is een plicht om voor de huidige en toekomstige generaties een model uit te bouwen dat aangepast is aan het heden en future proof is. Wij zijn er van overtuigd dat NIB daar het fundament van kan zijn.

Over een aantal concrete modaliteiten kunnen we nog debat voeren. Horen vermogensinkomsten dan ook bij de belastbare basis? Hanteer je een constant marginaal tarief of niet? Leg je een arbeids- of participatieplicht op of niet? Daarnaast kunnen bepaalde specifieke uitkeringen, zoals bijvoorbeeld toelages voor mensen met een beperking, behouden blijven. Maar de basisfilosofie is duidelijk: elke persoon in ons land krijgt recht op een bepaald budget zodat een menswaardig leven mogelijk is. Een startkans. Een ondergrens die geen verdienste is, maar een basisrecht. Zowel zij die zich zorgen maken over sociale rechtvaardigheid als zij die zich zorgen maken over economische efficiëntie moeten zich hierin kunnen vinden. 

Het is dan ook onbegrijpelijk dat dit idee niet prominenter aanwezig is in het debat rond de fiscale hervorming of in de ideeën over een toekomstbestendig sociaal model. Maar goed, België is een gestold land, zoals economisch historicus Erik Buyst het stelde. Het is aan liberalen om terug beweging te brengen.

Philippe Nys – Voorzitter Jong VLD, mede ondertekend door:

Sepp Tyvaert

Arthur Orlians

Lode Cossaer

Lawrence Vanhove

Dyllis De Pessemier

Jonas Veys

Benjamin Torfs

Louka Vanhyfte

Lennert Hansen 

Tom Kloeck

Arnaud D'haeyere

Anita Nyame

Dante Nachtegaele

Nick Wenmaekers

Janna Bauters

Wouter Houtekamer

Dario Milliau

Bart Vanmarcke

Beau Beyaert

Brent Usewils

Laura Cornette

Simon Martyn

Hannes Van Parijs

Aryane Cools

Melissa Van der Stock

Bjarni Deschuytter

Elisabet Okmen

Soetkin Jehaes

Victor De Groof

Jasper Lefevere

Milan De Naeyer

Jeroen Vanrusselt

Cédric Jadoul

Tim Bogaert

Jurgen Geevels